|
деган сўз яширин, деб эътибор қиламиз. Яъни, бекор қилинган оятдан ифода қилинган ҳукмдан кўра яхшироқ ҳукм ифода қилинадиган бир оятни олиб келамиз. Демак, бу оятдан бир оят бекор қилинса, унинг ўрнига ўзига ўхшаган ёки ундан ифода қилинган ҳукмдан кўра яхшироқ ҳукм ифода қилиш мумкин бўлган бошқа бир оят олиб келинади, деган маънони тушунамиз.
Ҳукм, деган сўз яширин, деган гапимиз мана бу оятдаги ҳолатга ўхшайди:
وَاسْأَلِ الْقَرْيَةَ
– „шаҳардан сўра“. [12:82]
Яъни, қишлоқдан сўраб бўлмайди. Шунинг учун бу ердаги маъно қишлоқ аҳлидан, деганидир.
وَأُشْرِبُواْ فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ
– „кўнгиллари фақат бузоққа ибодат қилиш билан тўлади“. [2:93]
ояти ҳам шу қабилдандир. Яъни, бузоқни қалбга қуйиш мумкин эмас. Шунинг учун бу ердаги маъно бузоқни яхши кўришдир. Бу ерда ҳам худди шундай бўляпти. (نَأْتِ بِخَيْرٍ مِّنْهَا ундан яхшироғини келтирамиз). Яъни, бир оятдан бошқа бир оят яхшироқ бўлмайди. Шунинг учун бу ердаги маъно унинг ҳукмидан яхшироғини, деганидир.
Аҳкомлар борасидаги бир-биридан яхшироқлик масаласига келсак, бу иш қуйидаги тарзда юз беради:
1- Нақд яхшилик. Масалан, бир ҳукм бекор қилиниб, унинг ўрнига ундан кўра енгилроқ бир ҳукм қўйилади ёки умуман ҳеч қандай ҳукм қўйилмайди. Бу ердаги яхшилик нақд яхшилик. Уни адо қилиш енгиллашгани дарҳол ҳис этилади.
2- Насия яхшилик. Бунда бир ҳукм бекор қилиниб, унинг ўрнига ундан кўра машаққати кўпроқ бир ҳукм қўйилади. Натижада унинг учун охиратда, қиёмат кунида бериладиган савоб ҳам кўпаяди. Яъни, бу ердаги яхшилик насия яхшилик, охиратда бўладиган яхшилик.
Шунга биноан, бу муборак оятнинг маъноси мана бундай бўлади:
Аллоҳ Таоло айрим оятларни бекор қилмасдан ўз ҳолича қолдиради. Бошқа айрим оятларни эса бекор қилади. Қайси бир оятни бекор қилса, унинг ўрнига ўшанга ўхшаган ёки ундан чиқарилган ҳукмдан кўра яхшироқ ҳукм чиқариш мумкин бўлган бошқа бир оятни олиб келади. Ҳукмдаги яхшилик юқорида айтиб ўтганимиздек, ё нақд бўлади, яъни, шу дунёда бир енгиллик бўлади ёки насия бўлади, яъни, бу дунёда бироз оғир бўлса ҳам охиратда ажру савоблар кўпроқ бўлади.
184-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204